Hartmann bắt đầu được huấn luyện quân sự vào ngày 1 tháng 10 năm 1940 tại Trung đoàn bay số 10 ở Neukuhren. Ngày 1 tháng 3 năm 1941, ông chuyển đến Luftkriegsschule 2 tại Berlin-Gatow, nơi ông bắt đầu bay có sự hướng dẫn của huấn luyện viên và sau đó ba tuần là lần bay một mình đầu tiên. Hartmann hoàn thành khóa huấn luyện bay cơ bản vào tháng 10 năm 1941 và bắt đầu các khóa huấn luyện nâng cao tại Lachen-Speyerdorf từ ngày 1 tháng 11 năm 1941. Tại đây ông được dạy về kỹ năng chiến đấu và tác xạ. Khóa huấn luyện này kết thúc vào ngày 31 tháng 1 năm 1942 và từ ngày 1 tháng 3 đến 20 tháng 8 năm 1942, ông học lái kiểu máy bay Messerschmitt Bf 109 tại Jagdfliegerschule 2 ở Zerbst/Anhalt.[4][6]

Khoảng thời gian học việc của Hartmann cũng đã có những lúc không suôn sẻ. Ngày 31 tháng 3 năm 1942, trong lúc huấn luyện tác xạ trên không, ông đã phớt lờ những chỉ dẫn và thực hiện một số pha nhào lộn trên không sân bay Zerbst. Điều này đưa đến một án phạt ba tháng bị quản thúc tại phòng và trừ ⅔ số lương. Tuy nhiên chính điều này sau đó đã cứu mạng Hartmann. Ông nhớ lại:

Khoảng thời gian mà tôi bị nhốt đó đã cứu mạng tôi. Theo lịch trình, tôi sẽ tham gia vào một buổi huấn luyện tác xạ trên không mà thời gian đó tôi lại đang bị phạt. Người bạn cùng phòng đã tham gia chuyến bay đó thay vì tôi và trên chính chiếc máy bay mà đáng lẽ tôi phải lái. Chỉ một lát sau khi anh ấy cất cánh,trong lúc đang chuẩn bị vào tầm tác xạ, động cơ máy bay có vấn đề và chiếc máy bay sau đó đã đâm sầm xuống gần đường ray Hindenburg-Kattowit. Anh ấy đã chết vì cú đâm ấy.[6][7]

Sau đó, Hartmann đã trở lại học tập một cách siêng năng, cần mẫn và bắt đầu áp dụng một bí quyết mà ông luôn nói với các phi công trẻ: "Hãy bay với cái đầu, chứ không phải với cơ bắp." Trong một buổi huấn luyện tác xạ vào tháng 6 năm 1942, ông đã bắn trúng phao mục tiêu với chỉ 24 trên tổng số 50 viên đạn súng máy được cấp phát, một thành tích rất khó để đạt được. Thời gian huấn luyện này cho phép ông có khả năng lái 17 kiểu máy bay khác nhau và sau khi tốt nghiệp, ông được đưa đến Ergänzungs-Jagdgruppe Ost tại Gleiwitz, Thượng Silesia vào ngày 21 tháng 8 cho đến ngày 10 tháng 10 năm 1942.[6]

Tham gia chiến đấu

Tháng 10 năm 1942, Hartmann được thuyên chuyển đến Không đoàn Tiêm kích 52 (Jagdgeschwader 52 - JG 52), căn cứ tại Maykop trên Mặt trận Xô-Đức. Không đoàn được trang bị kiểu máy bay Messerschmitt Bf 109G nhưng Hartmann và một số phi công khác lúc đầu được giao nhiệm vụ lái những chiếc Junkers Ju 87 Stuka mới đến Mariupol. Chuyến bay đầu tiên của ông kết thúc với việc thắng lái bị hư và chiếc máy bay đâm sầm vào những nhà gỗ tạm thời cho binh lính.[8] Hartmann sau đó được đưa đến phi đoàn III./JG 52, chỉ huy bởi Gruppenkommandeur Thiếu tá Hubertus von Bonin và có nhiều phi công kinh nghiệm như Oberfeldwebel Edmund "Paule" Roßmann, Alfred Grislawski, Hans Dammers và Josef Zwernemann. Sau một vài ngày tập luyện bay và chiến đấu giả định, Grislawski đã thừa nhận Hartmann mặc dù còn phải học hỏi chiến thuật chiến đấu nhiều nhưng tỏ ra là một phi công có tài năng, Paule Roßmann đã hướng dẫn cho Hartmann những vấn đề cơ bản về chiến thuật tấn công bất ngờ mà về sau được Hartmann phát triển thành chiến thuật chiến đấu đặc trưng của riêng ông.[9]

Hartmann có phi vụ chiến đấu đầu tiên vào ngày 14 tháng 10 năm 1942 với vai trò là phi công bên cánh của Roßmann. Khi chạm trán với 10 máy bay địch ở phía dưới, Hartmann quá mong muốn có được chiến thắng đầu tiên đã mở bướm ga hết cỡ và tách khỏi Roßmann. Khi chạm trán máy bay địch, ông đã cho khai hỏa nhưng không trúng phát nào và suýt nữa đã va vào đối phương. Sau đó, ông cho máy bay núp vào một đám mây thấp và buộc phải hạ cánh vội vã sau khi máy bay hết nhiên liệu. Hartmann đã vi phạm hầu hết các nguyên tắc của chiến đấu trên không do đó von Bonin đã phạt ông ba ngày phải làm việc với các nhân viên mặt đất. 22 ngày sau đó Hartmann mới có chiến thắng đầu tiên là một chiếc máy bay cường kích Ilyushin Il-2 thuộc Trung đoàn Không quân Cường kích số 7, nhưng đến cuối năm 1942 ông chỉ có thêm được một chiến thắng nữa. Cũng như nhiều phi công ách chủ bài hàng đầu khác, phải mất một thời gian ông mới có được những chiến thắng liên tiếp với sự ổn định cao.[10]

Hartmann có vẻ ngoài trẻ hơn so với tuổi nên ông có biệt danh là "Bubi" (tên viết tắt của "chàng trai trẻ trong tiếng Đức), và phi công ách chủ bài Walter Krupinski, người chọn Hartmann làm phi công bên cánh thường thúc giục ông: "Hây, Bubi, bay gần hơn nào".[11] Ngày 25 tháng 5 năm 1943, ông bắn hạ một chiến đấu cơ Lavochkin La-5 trước khi va vào một chiến đấu cơ Liên Xô khác nhưng vẫn giữ được sự kiểm soát đối với chiếc máy bay đã hư hại của mình.[12] Ngày 7 tháng 7, trong một trận không chiến lớn diễn ra trong trận Kursk, ông đã bắn hạ bảy máy bay Liên Xô. Đầu tháng 8 năm 1943, thành tích của Hartmann lên đến con số 50 và đến cuối tháng thì ông có thêm 48 chiến thắng nữa. Trong tháng 9, ông được bổ nhiệm làm Staffelkapitän của phi đoàn 9./JG 52.[13] Một trong những bí quyết để Hartmann có thể đạt được những chiến thắng của mình sau đó được ông kể lại "...hãy để cho máy bay địch hoàn toàn nằm trong tầm hỏa lực của vũ khí mình rồi mới khai hỏa. Nếu đợi cho đến khi nó phủ kín cửa sổ buồng lái, người phi công sẽ không phí bất kì một viên đạn nào."

Trong năm đầu tiên tham gia chiến đấu, Hartmann tỏ ra xem thường những phi công Liên Xô đối thủ, những người mà theo ông hầu hết lái những chiến đấu cơ không được trang bị kính ngắm trên do đó buộc họ phải tự vẽ chúng lên kính chắn gió bằng tay.

Trong những ngày đầu, thật khó tin một điều là chả có gì phải sợ một chiếc chiến đấu cơ Nga phía sau cả. Với cái "kính ngắm" vẽ bằng tay, viên phi công chả bao giờ có thể bắn trúng bạn.

Ngoài ra, trong khi Hartmann đánh giá những kiểu chiến đấu cơ P-39, P-40 và Hawker Hurricane yếu kém hơn kiểu chiến đấu cơ Đức Fw 190 và Bf 109, thực ra chúng có công nghệ kính ngắm tiên tiến hơn.[14]

Tuy nhiên người Đức cũng học được một số thủ thuật từ kẻ thù. Như việc dầu động cơ DB 605 của Bf 109G-6 bị đóng băng khiến cho rất khó để khởi động trong điều kiện mùa đông khắc nghiệt ở Nga. Một tù binh không quân Liên Xô sau đó đã chỉ cách đổ nhiên liệu vào bình hứng dầu để làm tan dầu và giúp cho động cơ có thể khởi động được chỉ sau một lần thử. Một cách khác cũng học hỏi từ người Nga là cho đốt cháy nhiên liệu bên dưới động cơ.[15]

Bị bắt sống và trở về

Đến cuối tháng 8 năm 1943, Hartmann đã có 90 chiến thắng. Ngày 19 tháng 8, Geschwaderkommodore của Hartmann, Dietrich Hrabak, đã ra lệnh cho đơn vị của Hartmann yểm trợ cho các máy bay ném bom bổ nhào của Sturzkampfgeschwader 2, chỉ huy bởi phi công cường kích nổi tiếng Hans-Ulrich Rudel trong một trận phản công. Tám chiến đấu cơ của Đức sau đó đã chạm trán với một số lượng lớn chiến đấu cơ Liên Xô Yakovlev Yak-9 và Lavochkin La-5 đang bảo vệ các máy bay cường kích Il-2 Sturmovik trong một phi vụ cường kích. Hartmann đã bắn rơi được hai máy bay đối phương trước khi chiếc máy bay của ông trúng phải mảnh vỡ bật ra từ chúng và buộc phải hạ cánh khẩn cấp. Theo quy định của Luftwaffe, phi công có nghĩa vụ phải giành lại bảng đồng hồ. Trong khi ông đang làm việc đó, lính Hồng quân bắt đầu tiến gần đến. Nhận thấy chắc chắn sẽ bị bắt, ông giả vờ bị thương. Hành động này của Hartmann đã qua mắt những người lính Hồng quân nên họ đặt ông lên cáng thương rồi đưa vào một chiếc xe tải. Khi trưởng đội bay của Hartmann, Heinz "Bimmel" Mertens, nghe tin này đã lấy một khẩu súng trường đi tìm Hartmann.[16]

Hartmann thận trọng đợi thời cơ để tấu thoát. Lợi dụng sự canh gác mất tập trung khi một đợt tấn công của những chiếc Stuka ập đến, ông tấn công lính canh của mình, nhảy ra khỏi xe và chạy núp trong một cánh đồng hoa hướng dương lớn. Hartmann đợi cho đến nửa đêm mới ra ra khỏi vị trí ẩn náu. Ông bám theo lính trinh sát Liên Xô để đi về phía tây hướng mặt trận. Khi gần đến vị trí quân Đức, ông bị một lính gác bắn và viên đạn sượt qua quần.[17]

Nhận Huân chương Chữ thập Hiệp sĩ với Lá sồi

Tháng 10 năm 1943, Hartmann đã có thêm 33 chiến thắng và đến ngày 29 tháng 10, ông được trao tăng Ritterkreuz, khi mà thành tích của ông lúc bấy giờ đã lên đến con số 148. Đến cuối năm, số chiến thắng tăng lên đến 159.[18] Trong hai tháng đầu năm 1944, thêm 50 máy bay trở thành nạn nhân của Hartmann. Hartmann tiếp tục "ghi điểm" với một nhịp độ ngày càng cao. Điều này khiến cho cả Bộ tổng chỉ huy của Luftwaffe còn phải nghi ngờ và do đó các chiến thắng của ông đều được kiểm tra hai đến ba lần; mỗi lần chiến đấu ông đều có quan sát viên kiểm tra trong đội hình. Ngày 2 tháng 3, ông đã có 202 chiến thắng.[19] Đến thời điểm này, các phi công Liên Xô đều biết đến tiếng tăm của mật danh Hartmann trên sóng vô tuyến Karaya 1. Bộ chỉ huy Liên Xô đã ra giá 10.000 rúp cho cái đầu của ông.[15] Chiếc máy bay của Hartmann có một biểu tượng hoa tulip đen quanh nắp che động cơ gần mũi cánh quạt, do đó những người Liên Xô đã đặt cho ông biệt danh Cherniy Chort ("Con quỷ Đen"). Mặc dù vậy, mỗi khi phi công Liên Xô nhìn thấy biểu tượng trên thường không dám lao vào chiến đấu do đó chiếc máy bay trên đôi khi được giao cho các phi công học việc lái để đảm bảo an toàn. Ngày 21 tháng 3, chính Hartmann là người đã ghi dấu chiến thắng thứ 3500 trong cuộc chiến của JG 52.[20] Tuy nhiên, việc các phi công Liên Xô "lẩn tránh" Hartmann đã khiến tỉ lệ lập công của ông giảm sút. Cuối cùng ông phải bỏ biểu tượng hoa tulip và sơn máy bay của mình giống những chiếc còn lại trong đơn vị. Hai tháng sau đó, Hartmann lại có thêm 50 chiến thắng.[21]

Tháng 3 năm 1944, Erich Hartmann, Gerhard Barkhorn, Walter Krupinski và Johannes Wiese được mời đến Tổng hành dinh của Adolf Hitler, Berghof tại Berchtesgaden. Barkhorn được trao tặng Thanh kiếm trong khi Hartmann, Krupinski và Wiese được trao tặng thêm Lá sồi vào Huân chương Chữ thập Hiệp sĩ. Trên xe lửa, cả bốn người đã uống rượu say mèm và khi đến Berchtesgaden thì đã rơi vào tình trạng đứng không vững. Thiếu tá Nicolaus von Below, phụ tá của Hitler về Luftwaffe đã sốc khi thấy cảnh này. Hartmann được giải rượu nhưng vẫn chưa tỉnh, ông túm lấy một chiếc mũ sĩ quan Đức gần đó và đội lên đầu nhưng không vừa vì nó quá lớn. Von Below cực kỳ khó chịu và bảo đó là mũ của Hitler, đề nghị Hartmann đưa nó về lại vị trí cũ.[22]

Chiến đấu với Không quân Hoa Kỳ

Ngày 2 tháng 5 năm 1944, Hartmann lần đầu tiên chạm trán với máy bay thuộc Không quân Hoa Kỳ. Trong khi đang bay phía trên yểm trợ cho một tốp chiến đấu cơ khác, Hartmann tấn công một nhóm bốn máy bay P-51 trên vùng trời Bucharest, România và bắn rơi hai chiếc, hai chiếc còn lại trở thành nạn nhân của đồng đội ông.[23] Ngày 1 tháng 6 năm 1944, Hartmann bắn rơi bốn máy bay P-51 trong một phi vụ trên vùng mỏ dầu Ploieşti.[24] Cuối tháng 6, trong phi vụ thứ năm chạm trán máy bay Mỹ, ông đã bắn rơi thêm hai máy bay P-51 nữa trước khi phải nhảy dù thoát ra khi tám chiếc P-51 khác rượt đuổi chiếc Messerschmitt của ông đến cạn nhiên liệu. Sau những pha nhào lộn liên tục, Hartmann đến gần một chiếc P-51 nhưng khi bấm nút khai hỏa ông chỉ nghe một tiếng "clank" tức là đã hết đạn.[23][25] Khi ông đang nhảy dù xuống đất, những chiếc P-51 bay lượn vòng quanh và Hartmann nghĩ rằng số phận mình sắp được định đoạt. Một chiếc P-51B lái bởi Trung úy Robert J. Goebel thuộc Phi đoàn 308, Không đoàn 31 tách khỏi đội hình và tiến thẳng đến ông.[26] Goebel dùng máy quay phim quay lại cảnh nhảy dù và vẫy tay chào Hartmann khi bay đi.[27]

Ngày 17 tháng 8, Hartmann trở thành phi công phi công ách chủ bài hàng đầu, vượt qua người bạn thân cũng thuộc đơn vị JG 52 là Gerhard Barkhorn, người lúc này cũng đã có 274 chiến thắng.

Nhận Huân chương Chữ thập Hiệp sĩ với Kim cương

Ngày 23 tháng 8, ông lại có thêm 8 chiến thắng trong ba phi vụ để đưa thành tích của mình lên 290.[28] Erich Hartmann vượt qua nấc thành tích 300 vào ngày 24 tháng 8 năm 1944, ngày mà ông đã bắn hạ 11 máy bay trong hai phi vụ để đạt đến con số chưa từng có trước đó là 301 chiến thắng. Ngay lập tức, Tham mưu trưởng Luftwaffe Thống chế (Reichsmarschall) Hermann Göring lo sợ rằng nếu Hartmann bị bắn hạ, tinh thần của người Đức sẽ sụt giảm do đó ra lệnh cấm ông chiến đấu. Tuy nhiên Hartmann sau đó đã biết cách vận động hành lang thành công để tiếp tục được bay chiến đấu.

Hartmann là một trong số 27 quân nhân Đức trong Thế chiến thứ hai được trao tặng Kim cương vào Huân chương Chữ thập Hiệp sĩ.[29] Ông được đưa đến tổng hành dinh quân sự của Hitler, Führerhauptquartier Wolfsschanze, gần Rastenburg để được đích thân Quốc trưởng trao tặng. Khi đến nơi, ông bị buộc phải bỏ lại vũ khí cá nhân – một biện pháp an ninh được đưa ra sau vụ ám sát hụt Hitler ngày 20 tháng 7 năm 1944. Hartmann từ chối và đe dạo sẽ không nhận Kim cương nếu không được tin tưởng mang khẩu súng lục của ông vào. Sau một hồi điều đình, Nicolaus von Below (giờ đã mang quân hàm Oberst) đồng ý cho Hartmann được giữ lại vũ khí.[30]

Khi gặp gỡ Hitler, Hartmann đã thảo luận về vấn đề thiếu hụt huấn luyện của phi công mới. Theo như kể lại, Hitler đã tiết lộ cho Hartmann biết ông tin rằng về mặt quân sự, nước Đức đã thua cuộc chiến này và ông ước gì Luftwaffe có thêm "những người như cậu và Rudel."[31]

Song song với việc trao thưởng này, ông được hưởng mười ngày nghỉ phép. Trong thời gian này, ông được lệnh của Adolf Galland đến dự một cuộc họp ở Berlin-Gatow. Tại đây, Galland bày tỏ ý định muốn chuyển Hartmann đến dự án thử nghiệm máy bay phản lực đầu tiên Messerschmitt Me 262. Tuy nhiên Hartmann đã từ chối việc thuyên đổi này vì ông vẫn muốn tiếp tục ở lại JG 52. Galland sau đó đã hủy bỏ việc thuyên chuyển này và đồng thời cả lệnh cấm Hartmann tham gia bay chiến đấu. Galland cũng lệnh Hartmann đến Jagdfliegerheim (khu nghỉ dưỡng cho phi công chiến đấu cơ) tại Bad Wiessee.[32] Tại đây vào ngày 10 tháng 9, Hartmann đã kết hôn với người bạn gái lâu năm Ursula "Usch" Paetsch. Tham gia lễ cưới còn có những người bạn phi công của ông bao gồm Gerhard Barkhorn và Wilhelm Batz.[33]

Những ngày chiến đấu cuối cùng

Từ ngày 1 đến ngày 14 tháng 2 năm 1945, Hartmann trở thành Gruppenkommandeur của phi đoàn I./JG 53 cho đến khi được thay thế bởi Helmut Lipfert. Tháng 3 năm 1945, số chiến thắng của Hartmann đã lên đến con số 336 và lần thứ hai ông được Adolf Galland mời gia nhập đơn vị chiến đấu cơ phản lực Me-262. Hartmann đã tham gia chương trình chuyển đổi chiến đấu cơ phản lực do Heinrich Bär chỉ đạo. Galland mời Hartmann gia nhập phi đoàn JV 44 nhưng Hartmann lại từ chối cũng với lý do muốn tiếp tục ở lại JG 52. Nhiều nguồn tài liệu cho biết quyết định của Hartmann ở lại đơn vị là do nhận được một bức điện tín gửi bởi Oberstleutnant Hermann Graf.[34] Sau khi trở thành Gruppenkommandeur của phi đoàn I./JG 52, Erich Hartmann đã có chiến thắng thứ 350 ngày 17 tháng 4 tại Chrudim. Tấm ảnh cuối cùng của Hartmann trong cuộc chiến này được chụp trong dịp chiến thắng trên.[35]

Cuối chiến tranh, Erich Hartmann đã bất tuân thượng lệnh của tướng Hans Seidemann là ông cùng Hermann Graf phải bay về phía quân Anh để tránh bị Hồng quân bắt giữ. Hartmann sau đó đã giải thích:

Trong suốt cuộc chiến, tôi chưa bao giờ bất tuân thượng lệnh, cho đến khi tướng Seidemann ra lệnh Graf và tôi bay về phía quân Anh để tránh bị Hồng quân bắt, trong khi những người còn lại của phi đoàn sẽ đầu hàng Liên Xô. Tuy nhiên, tôi không thể rời khỏi những người đồng đội của mình. Đó là một người chỉ huy tồi nếu làm thế.[36]

Chiến thắng cuối cùng của Hartmann diễn ra tại Brno, Tiệp Khắc ngày 8 tháng 5, ngày kết thúc chiến tranh tại châu Âu. Sáng sớm ngày hôm đó, ông được bay một phi vụ trinh sát và báo cáo lại vị trí Hồng quân. Hartmann cất cánh cùng phi công bên cánh của mình lúc 8 giờ 30 sáng và phát hiện ra vị trí các đơn vị Hồng quân chỉ cách đó chừng 40 km. Khi bay qua khu vực này, Hartmann phát hiện hai chiến đấu cơ Yak-9 đang nhào lộn trên đội hình Hồng quân. Quyết tâm vào "phá hỏng bữa tiệc", Hartmann nhào xuống từ vị trí thuận lợi 12.000 ft (3.700 m) và bắn hạ một chiếc ở độ cao 200 ft (61 m). Trong khi đang chuẩn bị tiêu diệt chiếc còn lại, Hartmann trông thấy nhiều chấm sáng ở phía trên vị trí của ông từ phía tây; đó là những chiếc chiến đấu cơ P-51. Để tránh bị những chiếc máy bay Liên Xô và Mỹ bắt kịp, Hartmann và phi công bên cánh lẩn tránh dưới màn khói lúc này đang phủ quanh Brno.[37] Sau khi hạ cánh, Hartmann biết được sân bay đang trong tầm pháo kích của Hồng quân nên JG 52 đã phá hủy chiếc Karaya One của ông, 24 chiếc Bf 109 khác và một lượng lớn đạn dược. Hartmann sau đó nhớ lại hành động cuối cùng của mình trong cuộc chiến:

Chúng tôi phá hủy máy bay và tất cả đạn dược, mọi thứ. Tôi ngồi trên chiếc máy bay của mình, khai hỏa vào khu rừng nơi chất xăng dầu và nhảy khỏi nó. Tổng cộng chúng tôi đã phá hủy 25 chiếc chiến đấu cơ đang ở trong tình trạng tuyệt vời. Đáng lẽ bây giờ chúng đã có thể có một vị trí đẹp ở bảo tàng.[36]

Hartmann sau cùng đã lựa chọn cho toàn đơn vị của mình đầu hàng Sư đoàn Bộ binh 90 Hoa Kỳ.[38]